CÜMLE

Cümle: Maksadımızı tam olarak anlatan söz dizilerine CÜMLE diyoruz.

Cümle özellikleri:

Cümleye büyük harfle başlanır.

Cümlelerin sonuna nokta, soru işareti veya ünlem işareti konur.

Bu işaretlerden sonra gelen cümlelerin baş harfleri bürük yazılır.

CÜMLE ÇEŞİTLERİ

Yüklemlerine Göre Cümle Çeşitleri:

Yüklemlerin göre cümleler ikiye ayrılır:

a. Fiil Cümlesi: Yüklemi fiil olan cümlelerdir.

Sincap ağaca tırmandı.

b. İsim Cümlesi: Yüklemi isim soyundan olan cümlelerdir.

İstanbul güzel bir şehirdir.

Yapılarına Göre Cümleler

a. Basit (yalın) Cümle: Yalnız tek bir düşünceyi anlatan söz dizisine basit cümle denir.

Işıklar paça parça âdeta ayaklarımızın dibinde sönüyordu.

b. Birleşik Cümle: Tamlayan ve tamlanan cümleciklerden kurulmuş söz dizisine birleşik cümle denir. Bu tür cümlelerde, fiil ve ek fiil temel cümleyi, fiilimsi de yan cümleciği meydan getirir.

Annem gelmeden bulaşıkları yıkamalıyız

c. Sıralı Cümle: Arasında anlam ilgisi olmayan bağımsız cümlelerin virgül ya da noktalı virgül yardımıyla birbirine bağlanmasından oluşan cimlelerdir.

Halk oyunları oynarken, eller rahat, ayaklar canlı, başlar dikleşir ve insan sesi müziğe eşlik eder.

d. Bağlı Cümle: Anlamca aralarında ilgi olan cümlelerin bağlaçlarla bağlanmasından oluşan cimlelerdir.

Orta çeşmeden sağa dönüp ve ormana girince, güzel bir çiçek kokusu, buketi ile karşılaşırsınız ama; bu sizi yanıltmasın.

Dizilişlerine Göre Cümleler

A. Kurallı Cümle: Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Bu çeşir cümleler kurala uygun kuruldukları için kurallı cümle diyoruz.

Tarla, bereket yüklü bahara motor sesleriyle uyandı.

Seyhan, Sakarya, Tunca gayrı keyfince akmayacak

B. Devrik Cümle: Yüklemi başta veya ortada olan cümlelerdir. Bu çeşir cümlelere devrik cümle diyoruz.

Silkindi karanlığından pırıl pırıl sabahlara.

Keyfince akmayacak gayrı Seyhan, Sakarya, Tunca.

Alamlarına Göre Cümle Çeşitleri

Yüklem anlamların göre cümleler beşe ayrılır.

1. Olumlu Cümle: Eylemin yapıldığı ya da işin olduğunu bildiren cümlelerdir.

Güneş akşamları erken batıyor.

2. Olumsuz Cümle: İşin ve eylemin yapılmadığını bildiren cümlelerdir. Olumsuz cümle, fiil cümlelerindeki yüklemin sonuna "-me" olumsuzluk eki şimdiki zaman kipinin sonuna geldiğinde daralır. "-mi, -mı, -mu, -mü" halini alır.

Hoca efendi hiç şaşmaz. Aysel kibar değildir.

3. Ünlem Cümlesi: SEvinç, korku, hayret ve üzüntü gibi duyguları anlatan cümlelerdir.

Vah vah, çok üzüldüm. Aa, sen ne yapıyorsun?

4. Soru Cümlesi: Bir işin, eylemin olup olmadığını soran, içeriğini araştıran cümlerdir.

Sana kim baktı? Hangi oyuncuyu gördün?

5. Şart Cümlesi: Bir işin yapılmasını, bir başka işin yapılması şartına bağlı kılan cümlelerdir.

Parayı alırsam, doğru eve döneceğim.