ŞİZOFRENİ NEDİR?

Şizofreni, beyinde yer alan kimyasal maddelerin iletiminde bir sorun olması ve beyin yapısında bir takım değişiklikler olmasıyla meydana gelen bir beyin rahatsızlığıdır. Rahatsızlığın aktif ve pasif dönemleri bulunur. Ne kadar tedavisi yapılıyor olsa bile birçok insanda tamamen düzeltilemez. İnsanın yaşam şartları ve kalitesini, çevre ile olan iletişimini zorlaştıran bir problemdir. Toplumda bilinmekte olanın aksine şizofren insanlar etrafına zarar vermez. Ani bir şekilde saldırmaları söz konusu değildir.

Bu rahatsızlık, toplumda oldukça fazla konuşulan bir rahatsızlık olmasa bile çok yaygındır. Dünyada 60-65 milyon, Türkiye’de ise 600 binden fazla şizofren hastası olduğu öngörülür. Dünyada her yüz insandan birisinde şizofreni rahatsızlığı vardır ve genellikle 15-25 yaşları arasında kendisini gösterir. Başlama yaşı ne kadar azsa hem beyin hem de kişilik üstünde hasar o kadar artar. Bu da yaşamı daha kötü bir duruma getirebilir.

Şizofreni Nedenleri Nelerdir ?

Şizofrenin meydana gelmesinde birkaç faktör etkili olur. Beyinde yer alan sinir hücreleri birbirleri ile bağlantılı bir haldedir. Bu bağlantıyla iletişim gerçekleşir. Bunun için ise sinir hücrelerinin uç kısmında kimyasal maddeler salgılanmaktadır. Bu maddelerden birisi olan dopaminin etkisi ile meydana gelen iletişimde bozulma olması şizofreni sebepleri arasında gösterilir. Bu bozulma ile hayal görülmesi, konuşma ve davranışlarda değişiklikler olur. Bununla birlikte hastalarda dopamin bazı bölgelerde fazla oranda olabilir.

Yapılmakta olan beyin görüntüleme yöntemleri ile beyinde bazı değişiklikler göze çarpabilir. Beynin bazı kısımları ufaktır. Beyindeki boşluklar daha da genişler. Bu nedenle şizofreni rahatsızlığı olan insanların plan yapması, karar vermesi ve sorunları çözmesi güçleşir ve bazen karşısındaki insan ile ne konuşacağını bilemez.

Şizofreni sebepleri içerisinde kalıtsal faktörler de vardır. Yani ailesel geçiş durumu söz konusudur. Her 10 şizofren hastasının birinci derece yakın akrabalarında da bu sorun vardır. Yapılmış olan araştırmalar, birden çok genin, ailesel geçişte rol aldığını gösterir. Anne ya da babası şizofreni hastası olan çocuğun da şizofren olma ihtimali yüzde 10-12 civarındadır.

Şizofreni Belirtileri Nelerdir ?

Şizofreni iyileşme ve şiddetlenme dönemi olarak ikiye ayrılabilir. Rahatsızlık şiddetlenmeden önce hastada bazı belirtiler görülür.

1- İlgisizlik, halsiz ve isteksiz olmak

2- Yakın çevresinden uzaklaşmak

3- Duygu azalması sorunu

4- Uyku sorunları

5- Cinsel konulara yönelmede artış

6- İçki ve sigaraya başlamak

7- Kendisini önemsememek ve kendisine bakmamak

8- Ani bir şekilde sinirlenme, alınganlık ve ufak şeylerden rahatsız olarak sinirlenmek

Bu belirtilerin tamamı bir hastada görülmeyebilir. Ancak bir insanda görülen belirtileri, rahatsızlığın diğer şiddetlenme dönemleri ile aynı özelliği taşır. Bu belirtiler görülürken sağlık ekibi ile görüşüp, gerekli olan önlemlerin alınması ile rahatsızlığın aktif dönemi önlenebilir. Fakat yapılmakta olan tedavi ile düzelmeyen ya da tamamen yok olmayan belirtiler de söz konusudur. Hastada sürekli olarak görülür, artabilir veya azalabilir. Olmayan sesler duymak, şüpheci davranışlar, bitkin ve halsiz bir ruh hali içerisinde olmak belirtiler içerisindedir.

Şizofreni Tedavisi

Şizofreni tedavisine ilaç alımı ve psikoterapiler yer alır. Tedavide alınmakta olan ilaçlar antisikotik ilaçlardır ve uzun seneler kullanılır. Rahatsızlığı tamamen yok etmez ancak belirtileri engeller, kişinin iş verimini yükseltir. İnsanın günlük yaşama ayak uydurması kolaylaşır ve rahatsızlığın yeniden meydana gelmesi engellenir.

Son dönemlerde atipik antisikotikler de şizofreni tedavisinde kullanılmaktadır fakat tehlikeli olabilecek yan etkileri vardır. Bu ilaçların kullanımıyla kandaki beyaz hücrelerin sayısında ani bir şekilde düşme olabilir. Bu yüzden doktor kontrolünde ve düzenli olarak alınması gerekir. Fiyatı ise diğer ilaçlara oranla daha pahalıdır.

Hangi ilacın ne dozda alınacağı hastanın durumuna ve görülmekte olan belirtilere göre farklılık gösterir. Bunun için ise deneme-yanılma yolu tercih edilir. Bu ilaç tedavisi sonucu bazı kişilerde belirtiler hafifler ancak devam eder, bazı hastalarda ise herhangi bir düzelme olmaz. Bazı hastalarda ise ufak dozlarda dahi şiddetli yan etki ortaya çıkabilir. Bu ilaçların etkisi olmayan seslerin duyma ve hayal görme gibi belirtileri yok etmesidir. Bu ilaçlar herhangi bir şekilde bağımlılık yaratmaz ve rahatsızlığın şiddetlendiği zamanlarda dozlar artırılır. İlacın kısa bir süre kullanılarak kesilmemesi gerekmektedir. Düzenli olarak doktor kontrolü ile rahatsızlık kontrol edilebilir.

Diğer tedavi yolu ise EKT adı verilen, elektro konvulziv tedavisidir ve günümüzde tartışmalara neden olan bir tedavi yoludur. Bu tedavi yönteminde başın 2 kısmına elektrotlar yerleştirilir ve beyinde yeniden elektriksek dengenin sağlanmasına çalışılır.

Şizofreni de grup tedavileri de çok önemli bir yer tutmaktadır. Yapılan grup tedavisi kişinin belirtileri kontrol etmesi için gerekmektedir ve insanlar ile olan iletişiminin artırılması amaçlanmaktadır. Hastanın tanışmış olduğu insanlar ile nasıl konuşacağı, nasıl sohbet edeceği, sorunlar ile nasıl başa çıkacağı ve çözüm yolları anlatılmaktadır. Haftada bir defa yapılır ve yaklaşık 10 şizofreni hastası bu grup tedavisine katılır.